Hoge Raad, 07-11-2025, ECLI:NL:HR:2025:1651, 24/02558

In het arrest van 20 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:354, heeft de Hoge Raad richtlijnen geformuleerd voor de wijze waarop de rechter een beroep op betalingsonmacht ter zake van de betaling van griffierecht moet behandelen en voor de daarbij toe te passen maatstaven.² De Hoge Raad ziet aanleiding deze richtlijnen te actualiseren.

Een rechtzoekende die niet in staat is het verschuldigde griffierecht te betalen, dient vóór het einde van de voor de betaling ervan gestelde termijn schriftelijk een beroep te doen op betalingsonmacht. Daarbij dient hij van zowel zichzelf als van een eventuele fiscale partner de persoonsgegevens (volledige voornamen en achternaam, adresgegevens en burgerservicenummer) te verstrekken, alsmede actuele gegevens die een beeld geven van het inkomen en vermogen in de hierna in 2.2.4 bedoelde periode, en bewijsstukken van dat inkomen en vermogen. Indien deze gegevens en bewijsstukken niet bij het beroep op betalingsonmacht zijn gevoegd, stelt de griffier een termijn waarbinnen deze alsnog moeten worden verstrekt, al dan niet aan de hand van een daartoe verstrekt formulier.

Met het oog op de beoordeling van het beroep op betalingsonmacht kan de griffier een verklaring als bedoeld in artikel 7b van de Wet op de rechtsbijstand opvragen bij de Raad voor Rechtsbijstand. Hij kan de rechtzoekende ook verzoeken nadere informatie te verstrekken.

Het beroep op betalingsonmacht wordt gehonoreerd als de vereiste actuele gegevens en bewijsstukken en eventuele nadere informatie binnen de daartoe gestelde termijn zijn ontvangen en op grond daarvan aannemelijk is dat sprake is van betalingsonmacht doordat (i) het netto-inkomen waarover de rechtzoekende maandelijks kan beschikken minder bedraagt dan (vanaf 1 januari 2021³) 95 procent⁴ van de voor een alleenstaande geldende (maximale) bijstandsnorm, ongeacht de gezinssamenstelling van de rechtzoekende, en verder (ii) dat hij niet beschikt over vermogen waaruit het verschuldigde griffierecht kan worden betaald. Hierbij dienen het inkomen en vermogen van een eventuele fiscale partner te worden opgeteld bij het inkomen en vermogen van de rechtzoekende. Het gaat hier om het inkomen en vermogen in de periode tussen het moment dat de griffier de rechtzoekende voor de eerste maal op de verschuldigdheid van het griffierecht heeft gewezen en het einde van de voor de betaling ervan gestelde termijn.

Indien op grond van de beschikbare informatie aannemelijk is dat sprake is van betalingsonmacht zoals hiervoor in 2.2.4 nader omschreven, zal de griffier aan de rechtzoekende meedelen dat vooralsnog van heffing van griffierecht wordt afgezien. Mocht in de loop van de procedure gerede twijfel ontstaan over de juistheid van die beoordeling, dan kan daarvan tot de (eind)uitspraak worden teruggekomen.

De Hoge Raad heeft in overeenstemming met wat hiervoor in 2.2.6, tweede volzin, is overwogen, tot uitgangspunt genomen dat de omstandigheid dat het griffierecht is betaald, niet in de weg staat aan de beoordeling van het beroep van belanghebbende op betalingsonmacht.

Op grond van de door belanghebbende overgelegde documenten acht de Hoge Raad niet aannemelijk dat het maandelijkse netto-inkomen van belanghebbende in de hiervoor in 2.2.4 genoemde periode, minder bedraagt dan 95 procent van de voor een alleenstaande geldende (maximale) bijstandsnorm. De Hoge Raad is daarom van oordeel dat het beroep van belanghebbende op betalingsonmacht niet dient te worden gehonoreerd.