Hof van Justitie EU 25-02-1999 ECLI:EU:C:1999:93

De nationale regeling

Ten tijde van de feiten in het hoofdgeding waren ingevolge Section 17 en „Schedule 6”, Group 2, van de VAT Act 1983 onder meer vrijgesteld van BTW:

1. Handelingen ter zake van verzekering en herverzekering, verricht door personen die ingevolge Section 2 van de Insurance Companies Act 1982 als verzekeraar mogen optreden.

2. (...)

3. Bemiddeling bij handelingen ter zake van verzekering of herverzekering in de zin van de punten 1 en 2.

4. De behandeling van verzekeringsclaims door assurantiemakelaars, verzekeringsagenten en personen die als verzekeraar mogen optreden, als omschreven in punti.”

De gemeenschapsregeling

Artikel 2 van de Zesde richtlijn bepaalt:

„Aan de belasting over de toegevoegde waarde zijn onderworpen:

1. de leveringen van goederen en de diensten, welke in het binnenland door een alszodanig handelende belastingplichtige onder bezwarende titel worden verricht;

(...)”

Artikel 13 van de Zesde richtlijn, dat de vrijstellingen in het binnenland betreft, bepaalt:

„(...)

Overige vrijstellingen

Onverminderd andere communautaire bepalingen verlenen de lidstaten vrijstelling voor de onderstaande handelingen, onder de voorwaarden die zij vaststellen om een juiste en eenvoudige toepassing van de betreffende vrijstellingen te verzekeren en alle fraude, ontwijking en misbruik te voorkomen:

1. handelingen ter zake van verzekering en herverzekering met inbegrip van daarmee samenhangende diensten, verricht door assurantiemakelaars en verzekeringsagenten;

(...)”

De bijlage bij de Eerste richtlijn (73/239/EEG) van de Raad van 24 juli 1973 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende de toegang tot het directe verzekeringsbedrijf, met uitzondering van de levensverzekerings branche, en de uitoefening daarvan (PB L 228, biz. 3), zoals gewijzigd bij richtlijn 84/641/EEG van de Raad van 10 december 1984 (PB L 339, biz. 21), bepaalt:

„A. Indeling van de risico's per branche

(...)

Hulpverlening

Hulpverlening aan in moeilijkheden verkerende personen die op reis zijn of zich buiten hun woonplaats of vaste verblijfplaats bevinden.”

Artikel 2 van richtlijn 77/92/EEG van de Raad van 13 december 1976 houdende maatregelen ter bevordering van de daadwerkelijke uitoefening van het recht van vestiging en het vrij verrichten van diensten voor de werkzaamheden van verzekeringsagent en assurantiemakelaar (ex groep 630 CITI) en houdende met name overgangsmaatregelen voor deze werkzaamheden (PB 1977, L 26, blz. 14), bepaalt op welke werkzaamheden van verzekeringsagent en assurantiemakelaar deze richtlijn van toepassing is.

Het hoofdgeding

CPP biedt de houders van kredietkaarten tegen betaling van een bepaald bedrag een plan aan ter bescherming tegen de financiële schade en de ongemakken van het verlies of de diefstal van hun kaarten en van een aantal andere voorwerpen zoals autosleutels, een paspoort of verzekeringsdocumenten.

Voor zover dit beschermingsplan (hierna: „plan”) voorziet in een vergoeding ter compensatie van de financiële schade van de kaarthouder bij verlies of diefstal, geniet CPP een collectieve dekking bij een verzekeringsmaatschappij. De collectieve polis is opgesteld door een door CPP daartoe aangewezen assurantiemakelaar. Ten tijde van de feiten in het hoofdgeding was de verzekeraar Continental Assurance Company of London (hierna: „Continental”). Als verzekerden vermeldt de polis de klanten van CPP. Wanneer een kaarthouder klant wordt van CPP, wordt zijn naam toegevoegd aan de lijst van de door deze polis gedekte verzekerden. CPP betaalt de verzekeringsmaatschappij de premies vooruit aan het begin van het jaar waarvoor de polis wordt gesloten; alle noodzakelijke aanpassingen worden verricht aan het einde van het boekjaar op basis van het aantal klanten dat tot het plan is toegetreden of dit heeft verlaten.

De door CPP aangeboden diensten, die overeenkomen met de in de bijlage bij de polis van Continental uiteengezette verzekeringsdekking, kunnen worden samengevat als volgt:

• betaling van een vergoeding in geval van frauduleus gebruik van de kaarten (gedurende de eerste 24 uur na de ontdekking van het verlies bedraagt het verzekerde bedrag 750 UKL per claim; het is onbeperkt na kennisgeving aan CPP);

• betaling van een vergoeding voor de kosten van terugbezorging aan de kaarthouder van verloren bagage, tassen of voorwerpen, mits daarop de door CPP verstrekte labels zijn aangebracht (verzekerd bedrag 25 UKL per claim);

• betaling van een vergoeding voor de kosten van hulpverlening aan de politie en/of het indienen van verzekeringsclaims betreffende waardevolle stukken en/of belangrijke documenten waarvan de serienummers door CPP zijn geregistreerd (verzekerd bedrag 25 UKL per claim);

• adviesverstrekking per telefoon, 24 uur per dag, door de verzekeraar inzake toegang tot medische hulp, waaronder het maken van afspraken voor medische verzorging in het buitenland;

• betaling van een voorschot in contanten in geval van nood na verlies van kredietkaarten, tot een maximum van 500 UKL per claim, terug te betalen binnen 14 dagen;

• betaling van een vergoeding voor de aanschaf van een vliegtuigticket van waar ook ter wereld naar de woonplaats van de kaarthouder na verlies van kredietkaarten (tot een maximum van 1 500 UKL per claim, terug te betalen binnen 14 dagen).

Voorts omvat het plan in wezen de volgende diensten:

• het bijhouden door CPP van een computerbestand van de kredietkaarten van de klant;

• een 24 uur per dag bereikbaar telefoonnummer voor verliesmeldingen, opdat de nodige maatregelen kunnen worden getroffen om het verlies te melden aan de emittenten van de kredietkaarten en verstrekking van stickers waarop dit telefoonnummer vermeld staat;

• hulpverlening ter verkrijging van vervangingskredietkaarten in geval van verlies;

• hulpverlening voor de mededeling van adreswijzigingen aan de emittenten van de kaarten;

• het verstrekken van voorgedrukte sleutelhangers om ze bij verlies te kunnen terugvinden;

• het verstrekken van een jaarlijkse uitdraai aan de klant ter verificatie;

• het verstrekken van een medische kaart voor vermelding van persoonlijke medische gegevens;

• kortingen bij huur van een auto.

Nadat de Commissioners de diensten van CPP sinds 1983 als vrijgesteld hadden beschouwd, onderwierpen zij, voor het eerst in 1990, een „specimen” van contracten voor dienstverrichting die voor een duur van drie jaar tegen betaling van een jaarlijkse bijdrage van 16 UKL tussen CPP en een van haar klanten werden gesloten, aan het gewone BTW-tarief. Deze beslissing was hoofdzakelijk ingegeven door twee redenen, namelijk de omstandigheid dat het plan een „pakket van diensten” omvatte, die alle belastbaar waren en verband hielden met het bijhouden door CPP van een register van kaartnummers en het verzorgen van verliesmelding om iedere latere aansprakelijkheid voor frauduleus gebruik bij verlies te voorkomen, alsmede het ontbreken van een rechtstreekse contractuele band tussen de verzekeringsmaatschappij en de klanten van CPP die specifieke rechtsbetrekkingen ter zake van de verzekeringspolis deed ontstaan, zodat er geen sprake was van dienstverlening aan de klant ter zake van verzekering.

CPP betwistte dit besluit met het betoog, dat er een rechtstreekse contractuele betrekking bestond en dat de dienst volledig of grotendeels moest worden vrijgesteld. Zij stelde beroep in bij het VAT and Duties Tribunal, London, dat haar beroep verwierp. Nadat de High Court het beroep van CPP gedeeltelijk gegrond had verklaard, stelde de Court of Appeal bij arrest van 23 november 1993 CPP volledig in het ongelijk door te verklaren, dat het plan een overeenkomst was voor de verrichting van een „dienst van registratie van kaarten” en dat de verzekeringselementen slechts een eenvoudig accessorium waren van deze dienst. Daarop wendde CPP zich tot het House of Lords, dat heeft besloten de behandeling van de zaak te schorsen en het Hof de volgende prejudiciële vragen te stellen:

1. Aan de hand van welk criterium moet, gelet op de bepalingen van de Zesde BTW-richtlijn, meer bepaald artikel 2, sub 1, daarvan, worden uitgemaakt of een handeling uit BTW-oogpunt één enkele gemengde dienst dan wel twee of meer afzonderlijke diensten omvat?

2. Vormt de verrichting van een dienst of meerdere diensten als die welke Card Protection Plan (CPP) verricht in het kader van het ‚Plan’ (tot bescherming van de klant in geval van verlies van kredietkaarten), uit BTW-oogpunt één enkele gemengde dienst dan wel twee of meer afzonderlijke diensten? Zijn er in casu kenmerken, zoals de betaling van één prijs door de klant of de betrokkenheid van zowel Continental Assurance Company als CPP bij de handeling, die relevant zijn voor het antwoord op die vraag?

3. Gaat het bij die dienst of diensten om ‚handelingen ter zake van verzekering (...) met inbegrip van daarmee samenhangende diensten, verricht door (...) verzekeringsagenten’ in de zin van artikel 13 B, sub a, van de Zesde richtlijn? Meer in het bijzonder wat deze vraag betreft,

   1. omvat de term ‚verzekering’ in de zin van artikel 13 B, sub a, van de Zesde BTW-richtlijn de soorten activiteiten, in het bijzonder ‚hulpverlening’, genoemd in de bijlage bij richtlijn 73/239/EEG (Eerste richtlijn van de Raad betreffende het verzekeringsbedrijf, met uitzondering van de levensverzekeringsbranche), zoals gewijzigd bij richtlijn 84/641/EEG van de Raad?

   2. zijn de in artikel 13 B, sub a, van de Zesde richtlijn bedoelde, met verzekering ‚samenhangende diensten (...) van verzekeringsagenten’, activiteiten in de zin van artikel 2 van richtlijn 77/92/EEG van de Raad, of omvatten zij dergelijke activiteiten?

4. Is het verenigbaar met artikel 13 B, sub a, van de Zesde richtlijn, dat een lidstaat de werkingssfeer van de vrijstelling voor ‚handelingen ter zake van verzekering’ beperkt tot diensten, verricht door personen die naar het recht van díe lidstaat als verzekeraar mogen optreden?”

De vierde vraag

Ingeval de nationale rechter mocht oordelen, dat CPP moet worden geacht te handelen als verzekeraar, die het verzekerde risico op zich heeft genomen en derhalve handelingen heeft verricht die naar nationaal recht ongeoorloofd zijn, zij eraan herinnerd, dat de Zesde richtlijn uitgaat van het beginsel van fiscale neutraliteit. Zoals het Hof reeds heeft verklaard, staat dit beginsel eraan in de weg dat, behalve in gevallen die hier irrelevant zijn, geoorloofde handelingen en ongeoorloofde handelingen vanuit BTW-oogpunt verschillend worden behandeld (zie arrest van 11 juni 1998, Fischer, C-283/95, Jurispr. blz. I-3369, punt 22).

De regering van het Verenigd Koninkrijk heeft betoogd, dat de beperking van de vrijstelling tot door toegelaten verzekeraars verrichte handelingen, gerechtvaardigd was gelet op de inleidende zin van artikel 13 B van de Zesde richtlijn.

Dienaangaande zij opgemerkt, dat deze bepaling overeenkomstig het beginsel van fiscale neutraliteit wat de vrijstelling van de daarin genoemde handelingen ter zake van verzekering betreft, geen onderscheid maakt tussen geoorloofde handelingen en die welke naar nationaal recht ongeoorloofd worden geacht. Deze twee categorieën handelingen moeten bijgevolg identiek worden behandeld.

Op de vierde vraag moet dus worden geantwoord, dat artikel 13 B, sub a, van de Zesde richtlijn aldus moet worden uitgelegd, dat een lidstaat de draagwijdte van de vrijstelling van handelingen ter zake van verzekering niet mag beperken tot enkel de diensten van verzekeraars die naar nationaal recht de werkzaamheid van verzekeraar mogen uitoefenen.

Kosten

De kosten door de regering van het Verenigd Koninkrijk, de Duitse regering en de Commissie van de Europese Gemeenschappen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakt, kunnen niet voor vergoeding in aanmerking komen. Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen.