Hoge Raad, 17-12-2004, AR2773, C03/232HR

17 december 2004

Eerste Kamer

Nr. C03/232HR

JMH/AT

KNORHOF B.V.,

gevestigd te Kapel-Avezaath, gemeente Buren,

EISERES tot cassatie,

advocaat: mr. J.P. Heering,

DE GEMEENTE BUREN,

gevestigd te Lienden,

VERWEERSTER in cassatie,

advocaat: mr. K.G.W. van Oven.

Eiseres tot cassatie - verder te noemen: Knorhof - is bij een negental exploten in verzet gekomen tegen de tenuitvoerlegging van de in die exploten vermelde dwangbevelen. Voorts heeft zij verweerster in cassatie - verder te noemen: de Gemeente - gedagvaard voor de rechtbank te Arnhem en gevorderd bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, voor recht te verklaren dat Knorhof zich terecht verzet tegen de dwangbevelen, deze dwangbevelen nietig te verklaren, althans te vernietigen en/of buiten werking te stellen en de Gemeente te veroordelen in de kosten van deze gedingen.

De Gemeente heeft de vorderingen bestreden en gevorderd voor recht te verklaren dat de onderhavige dwangbevelen rechtmatig zijn.

De rechtbank heeft bij vonnis van 1 maart 2001 voeging van de negen zaken bevolen.

Na conclusie van re- en dupliek en pleidooi heeft de rechtbank bij vonnis van 31 januari 2002 de vorderingen afgewezen.

Tegen het vonnis van 31 januari 2002 heeft Knorhof hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te Arnhem.

Bij arrest van 29 april 2003 heeft het hof het vonnis waarvan beroep bekrachtigd.

Het arrest van het hof is aan dit arrest gehecht.

Tegen het arrest van het hof heeft Knorhof beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Gemeente heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

Knorhof heeft de zaak doen toelichten door haar advocaat en de Gemeente heeft de zaak namens haar advocaat doen toelichten door mr. K.A. Messelink, advocaat te Amsterdam.

De conclusie van de Advocaat-Generaal J.L.R.A. Huydecoper strekt tot vernietiging, met gegrondverklaring van het namens Knorhof gedane verzet.

Mr. N.S.J. Koeman, advocaat te Amsterdam, heeft bij brief van 8 oktober 2004 namens de advocaat van de Gemeente op die conclusie gereageerd.

3.1 In cassatie kan worden uitgegaan van de feiten die in het bestreden arrest zijn vermeld onder 3.a tot en met o. Die feiten komen, voor zover in cassatie van belang, op het volgende neer.

(i) Knorhof heeft sedert 1996 een vergunning krachtens de Wet milieubeheer (hierna: Wm) voor een varkensfokkerij en -mesterij op het grondgebied van de Gemeente.

(ii) Knorhof heeft van begin af aan gehandeld in strijd met de haar verleende vergunning door in ruimtes die daarvoor niet bestemd waren varkens te houden en door meer varkens te houden dan krachtens de vergunning was toegestaan.

(iii) Knorhof heeft een aanvullende vergunning aangevraagd, maar de daarop bij besluit van 27 april 1999 verleende nieuwe, de gehele inrichting omvattende, vergunning (hierna: de vergunning) laat slechts beperkter gebruik van de bedrijfsruimten toe dan daarvan door Knorhof werd gemaakt.

(iv) Tegen het besluit tot verlening van de vergunning is bezwaar ingediend en tevens is schorsing verzocht. Het verzoek tot schorsing is op 5 november 1999 afgewezen door de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de Afdeling bestuursrechtspraak); daarmee trad, ingevolge art. 20:3 Wm, het besluit in werking.

(v) Bij besluit van 15 februari 2000 hebben burgemeester en wethouders van de Gemeente Knorhof gelast de daarin vermelde overtreding van de voorschriften van de vergunning ongedaan te maken op straffe van verbeurte van een dwangsom. Bij besluit van 13 februari 2001 heeft de Gemeente, onder intrekking van het dwangsombesluit (met instandhouding van de rechtsgevolgen voor het verleden), Knorhof bestuursdwang aangezegd. Tegen beide besluiten is Knorhof tevergeefs opgekomen. Haar beroep tegen de afwijzing van haar bezwaar tegen het dwangsombesluit is op 27 juni 2001 door de Afdeling bestuursrechtspraak ongegrond verklaard; het beroep tegen de afwijzing van haar bezwaar tegen het besluit tot toepassing van bestuursdwang is ongegrond verklaard bij de hierna onder 3.5.2 nog te noemen uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van 19 juni 2002, AB 2002,266.

(vi) Op 5 september 2001 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak de vergunning vernietigd omdat de afwijzing van de door Knorhof aangevraagde uitbreiding van de veestapel ondeugdelijk was gemotiveerd.

(vii) Burgemeester en wethouders van de Gemeente hebben in de maanden augustus, september en oktober 2000 dwangbevelen doen betekenen ter invordering van de volgens hen op grond van het dwangsombesluit van 15 februari 2000 door Knorhof verbeurde dwangsommen tot een totaal van ƒ 365.310,--.

3.5.2 Dit standpunt kan niet als juist worden aanvaard. In haar hiervoor in 3.1 onder (v) genoemde uitspraak van 19 juni 2002 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak - vooropstellende dat indien een besluit door de rechter wordt vernietigd de rechtsgevolgen van dat besluit in beginsel ongedaan worden gemaakt met terugwerkende kracht tot het tijdstip waarop het besluit werd genomen - geoordeeld dat het besluit tot het opleggen van bestuursdwang niet is aan te merken als rechtsgevolg van het onderliggende besluit (de aan Knorhof verleende vergunning), zodat dat besluit tot het opleggen van bestuursdwang niet voor vernietiging in aanmerking komt op de enkele grond dat de onderliggende vergunning inmiddels is vernietigd.

Er bestaat, in aanmerking genomen dat het opleggen van een last onder dwangsom hier volgens art. 5:32 lid 1 Awb een alternatief vormt voor het toepassen van bestuursdwang, geen grond om met betrekking tot het dwangsombesluit of het, als uitvloeisel van het niet uitvoeren van de bij dat besluit opgelegde last, bij dwangbevel invorderen van de verbeurde dwangsommen anders te oordelen. Ook hierbij gaat het dus niet om rechtsgevolgen in de zin van art. 8:72 lid 2 Awb van de (vernietigde) vergunning en geldt dat dwangsombesluit en invordering niet het lot delen van de vergunning. Dit leidt tot de slotsom dat ook de in het middel naar voren gebrachte rechtsklachten falen.

De Hoge Raad:

verwerpt het beroep;

veroordeelt Knorhof in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van de Gemeente begroot op € 316,34 aan verschotten en € 1.365,-- voor salaris.