Parket bij de Hoge Raad, 21-03-2003, AF9440 AI1832 AL7175, R02/078HR (OK 106)

Conclusie inzake:

[verzoeker tot cassatie]

tegen

[verweerder in cassatie]

en tegen

SNF S.A.

1. Feiten en procesverloop(1)

1.1 [naam 1] B.V., hierna: [naam 1] , is in 1993 opgericht. Het geplaatste kapitaal van de vennootschap bedraagt ƒ 500.000,-- en is onderverdeeld in 5.000 aandelen met een nominale waarde van ƒ 100,-- elk. Alle aandelen in haar kapitaal worden - thans - gehouden door de Stichting Administratiekantoor [naam 1] , hierna: de Stichting.

1.2 De Stichting heeft een raad van commissarissen. Deze wordt gevormd door verzoeker tot cassatie, [verzoeker tot cassatie] en verweerder in cassatie, [verweerder in cassatie] . De raad van commissarissen kan - blijkens artikel 13 van de statuten van de Stichting - slechts besluiten nemen bij volstrekte meerderheid van stemmen, terwijl bovendien beide commissarissen hun stem dienen uit te brengen.

1.3 Het bestuur van de Stichting behoeft voor het nemen van bepaalde besluiten de goedkeuring van haar raad van commissarissen, in het bijzonder voor de besluiten die zien op het uitoefenen van het stemrecht in de algemene vergadering van aandeelhouders van [naam 1] .

1.4 Ingevolge de statuten van [naam 1] behoeft haar bestuur de goedkeuring van de algemene vergadering van aandeelhouders voor het nemen van besluiten waarvan de algemene vergadering van aandeelhouders te kennen heeft gegeven een dergelijke goedkeuring nodig te achten.

1.5 Het bestuur van [naam 1] en van de Stichting werd gevormd door MeesPierson Trust. Zij is naar aanleiding van de geschillen tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] eind januari 2002 als bestuurder van de beide rechtspersonen afgetreden. Na haar aftreden is niet meer in het bestuur voorzien, noch in dat van [naam 1] noch in dat van de Stichting.

1.6 De aandelen in het kapitaal van [naam 1] zijn blijkens de Conditions of Administration [naam 1] B.V. bij notariële akte van 9 juni 1993 gecertificeerd. Volgens de akte correspondeert (de waarde van) één certificaat met (de waarde van) één aandeel. Houdster van alle certificaten in Credit Lyonnais Luxembourg S.A.

1.7 Uit een zowel door [verweerder in cassatie] als door [verzoeker tot cassatie] overgelegd maar niet ondertekend 'Contrat Fudiciaire' blijkt dat Credit Lyonnais Luxembourg S.A. 2.500 certificaten voor rekening en op instructie van [verweerder in cassatie] houdt en 2.500 certificaten voor rekening en instructie van [verzoeker tot cassatie] .

1.8 Het enige activum van [naam 1] is het 30-%-belang SNF S.A. Deze vennootschap houdt een onderneming in Frankrijk in stand die zich bezighoudt met de productie en verkoop van in water oplosbare polymeren. Het eigen vermogen van SNF S.A. bedraagt volgens de balans per 31 december 1999 ongeveer FFRS 1.2 miljard. Bij deze vennootschap zijn ongeveer 1400 personen werkzaam. Naast [naam 1] houdt [verweerder in cassatie] 34,97 % van de aandelen in het geplaatste kapitaal van SNF S.A. en houdt [verzoeker tot cassatie] - al of niet middellijk dan wel tezamen met familieleden - 35,05 % van de aandelen in het geplaatste kapitaal van SNF S.A.

1.9 Vanaf 1995 zijn er problemen gerezen tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] , die zich concentreren op het beleid van [naam 1] als aandeelhouder van SNF S.A. [verweerder in cassatie] , die het standpunt betrekt dat een groter deel van de door SNF S.A. behaalde winst in de vorm van dividend zou moeten worden uitgekeerd aan de aandeelhouders, verwijt [verzoeker tot cassatie] dat deze met gebruikmaking van diens, door [verzoeker tot cassatie] betwiste, meerderheidspositie in de algemene vergadering van aandeelhouders van SNF S.A. bewerkstelligt dat de winst van SNF S.A. nagenoeg geheel wordt toegevoegd aan de reserves. De verhouding tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] is voorts december 2000 verder verslechterd doordat [verweerder in cassatie] toen is ontslagen als algemeen en commercieel directeur van SNF S.A.

1.10 Gevolg van de tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] ontstane impasse is, naast het terugtreden van MeesPierson Trust als bestuurder van [naam 1] en de Stichting, dat besluitvorming door zowel de Stichting als door [naam 1] niet meer tot stand komt, dat voorts beide rechtspersonen niet meer (kunnen) voorzien in het bestuur en ten slotte dat [naam 1] en haar algemene vergadering van aandeelhouders de facto in het geheel niet meer kunnen functioneren.

1.12 [verweerder in cassatie] heeft in het verzoekschrift uiteengezet dat hij SNF S.A. in 1978 tezamen met [verzoeker tot cassatie] heeft opgericht. Zij namen ieder 50% van de aandelen, maar het beleid werd geheeld door [verzoeker tot cassatie] bepaald. In 1990 werd een zgn. "portage constructie" uitgevoerd, waardoor 30% van de aandelen (15% afkomstig van [verzoeker tot cassatie] en 15% afkomstig van [verweerder in cassatie] ) in SNF via Credit Lyonnais naar [naam 1] ging.

1.13 De zeggenschap in SNF was aldus aanvankelijk verdeeld over [naam 1] (30%) [verweerder in cassatie] (35%) en [verzoeker tot cassatie] c.s. (35%). In 1995 heeft [verzoeker tot cassatie] een zodanige wijzing in deze verdeling aangebracht dat [verzoeker tot cassatie] en [verweerder in cassatie] 0,3 % van hun aandelen overdroegen aan resp. de heren [werknemer 1] en [werknemer 2] , twee werknemers van SNF. In de praktijk bleek - aldus nog steeds [verweerder in cassatie] - dat [werknemer 1] en [werknemer 2] de stem van [verzoeker tot cassatie] volgden, waardoor [verzoeker tot cassatie] feitelijk een meerderheid van de aandelen had verkregen. Deze positie zou [verzoeker tot cassatie] gebruiken om [verweerder in cassatie] uit SNF te verjagen. Dit zou onder meer blijken uit de weigering van SNF - waarin [verzoeker tot cassatie] de feitelijke zeggenschap had - dividend uit te keren en uit het ontslag van [verweerder in cassatie] eind 2000.

1.14 [verweerder in cassatie] heeft ten aanzien van het beleid en de gang van zaken van [naam 1] gesteld dat deze vennootschap volstrekt inactief is gebleven. Er kan ook geen beleid (meer) gevoerd worden door de impasse die als gevolg van de onenigheid tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] is ontstaan. Als gevolg van de vereiste maar niet te bereiken unanimiteit tussen [verzoeker tot cassatie] en [verweerder in cassatie] in de Raad van Commissarissen van de Stichting kan door de directie van de Stichting geen stemrecht in de aandeelhoudersvergadering van [naam 1] worden uitgeoefend (zie hiervóór 1.2 en 1.3). De besluitvorming in [naam 1] komt dus volledig stil te liggen indien [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] het niet met elkaar eens zijn. Eerst wanneer [naam 1] weer van de nodige daadkracht is voorzien, is zij in staat om haar positie jegens SNF zelfstandig geldend te maken.

1.17 Voorts heeft MeesPierson Trust uiteengezet dat in een geschilsituatie tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] onmiddellijk iedere besluitvorming binnen de Stichting en [naam 1] onmogelijk wordt en derhalve een 'deadlock' situatie ontstaat. MeesPierson Trust is teruggetreden uit haar bestuursfuncties toen haar was gebleken dat zij - gezien voornoemde impasse - haar taken niet meer in overeenstemming met de aard van haar betrokkenheid naar behoren meende te kunnen vervullen.

1.18 De verzoeken zijn behandeld ter zitting van de ondernemingskamer van 13 juni 2002.

1.20 Bij beschikking van 12 augustus 2002 heeft de ondernemingskamer drs. [bestuurder] RA als bestuurder aangewezen.

1.21 [verzoeker tot cassatie] heeft tijdig(3) cassatieberoep ingesteld tegen beide beschikkingen van de ondernemingskamer. Op 6 november 2002 heeft SNF S.A. een verweerschrift in cassatie tevens houdende "beroepschrift in cassatie houdende exceptie van onbevoegdheid" ingediend. [verweerder in cassatie] heeft verweer gevoerd tegen het verzoekschrift van [verzoeker tot cassatie] , alsmede bij afzonderlijk verweerschrift tegen het verzoek van SNF.

2. Bespreking van het cassatiemiddel van [verzoeker tot cassatie]

2.1 Onderdeel 1 klaagt dat de ondernemingskamer ten onrechte MeesPierson Trust heeft aangemerkt als belanghebbende in de zin van art. 282 lid 1 Rv., haar heeft toegelaten een verweerschrift in te dienen, haar advocaat het woord heeft laten voeren tijdens de mondelinge behandeling, en gelet op de rechtsoverwegingen 3.3 en 3.4 van haar beschikking van 7 augustus 2002, acht heeft geslagen op hetgeen zijdens MeesPierson Trust is aangevoerd. MeesPierson Trust was reeds afgetreden als bestuurder van [naam 1] en de Stichting en vervulde ten tijde van indiening van het verzoekschrift geen enkele functie bij de vennootschap. De ondernemingskamer heeft volgens het onderdeel miskend dat een voormalig bestuurder van de vennootschap geen belanghebbende is in de eerste fase van de enquêteprocedure.

2.2 Op de enquêteprocedure was voorheen de algemene regeling van de verzoekschriftprocedure van de 12e titel van Boek I Rv. van toepassing(4). De verzoekschriftprocedure wordt thans geregeld in de derde titel van het eerste boek. Nu het inleidend verzoekschrift dateert van 3 mei 2002, is deze laatste titel op deze zaak van toepassing. Art. 282 lid 1 Rv. bepaalt dat iedere belanghebbende tot de aanvraag van de behandeling of, indien de rechter dit toestaat, in de loop van de behandeling een verweerschrift kan indienen. MeesPierson Trust heeft het indienen bij de ondernemingskamer van haar verweerschrift van 6 juni 2002 op deze bepaling gegrond(5). Art. 282 stemt globaal overeen met art. 429h Rv. dat tot 1 januari 2002 gold(6).

2.3 Het oude noch het vernieuwde wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering geeft een nadere bepaling van het begrip belanghebbende. In zijn conclusie vóór HR 4 maart 1988, NJ 1989, 628 heeft A-G Mok uiteengezet dat uit de totstandkomingsgeschiedenis van de twaalfde titel van Boek I kan worden afgeleid dat de wetgever een zeer ruim begrip belanghebbende voor ogen heeft gestaan(7). Zowel volgens zeer vele leden van de Eerste Kamer als volgens de minister zou de rechter iedere persoon van wie ook maar met enige mogelijkheid een belang in de beslissing van het geding zou kunnen worden verondersteld als belanghebbende mogen oproepen. De Hoge Raad heeft zich in zijn op deze conclusie volgende beschikking niet expliciet op dit punt uitgesproken.

2.4 De Hoge Raad heeft daarentegen wel in zijn beschikking van 25 oktober 1991, NJ 1992, 149 m.nt. Ma een overweging aan de kring van belanghebbenden gewijd en het volgende overwogen:

2.5 Boekman meent dat in deze uitspraak van de Hoge Raad, hoewel toegesneden op het rechtspersonenrecht, de essentie van de aan te leggen maatstaf voor het begrip belanghebbende is te vinden: de belanghebbende moet een eigen recht hebben, hetzij uit hoofde van zijn functie, hetzij omdat een eigen recht dreigt te worden geschonden(8).

2.6 Volgens Asser is het begrip "belanghebbende" in deze beschikking van de Hoge Raad materieel bepaald en gaat het om een belang waarin de betrokkene door de goedkeuring van het besluit, dus door de rechterlijke uitspraak, is getroffen. Hij concludeert dat iemand belanghebbende is wanneer hij zodanig in een eigen belang wordt getroffen door de eventuele uitkomst van het proces dat men daarin behoort te mogen opkomen ter bescherming van dat belang(9).

2.7 In de Memorie van Toelichting tot art. 28 Rv. is nog de volgende omschrijving van het begrip belanghebbende in art. 290 Rv. gegeven(10):

"In antwoord op een vraag van de leden van de D66-fractie in het verslag over wetsvoorstel 24 651 zij opgemerkt dat onder 'belanghebbende' in [het latere] artikel 290 valt te verstaan: een ieder die, anders dan als verzoeker, als concrete belanghebbende bij de procedure betrokken kan worden."

Ook wordt in deze toelichting nog een keer de term "feitelijke betrokkenheid bij het onderwerp van de procedure" gebruikt.

2.8 De vraag die het onderdeel mede blijkens de daarop in het verzoekschrift gegeven toelichting opwerpt is of een voormalig bestuurder zoals in casu MeesPierson Trust, die derhalve niet (meer) behoort tot de kring van de bij de rechtspersoon betrokkenen, in de verzoekschriftprocedure op de voet van art. 2:345 BW als belanghebbende kan worden aangemerkt op de grond dat toewijzing van het enquêteverzoek tot een specifiek concreet nadeel voor hem zou leiden in zijn betrekking tot de rechtspersoon op wier beleid het onderzoek zich richt.

2.9 Het onderdeel kan blijkens de toelichting instemmen met de opvatting van A.F.J.A. Leijten dat uit de aard van de enquêteprocedure en de daarmee verband houdende wetsbepalingen is af te leiden dat een derde - kort gezegd - ingeval van specifiek en concreet nadeel belanghebbende kan zijn(11). Dit is - aldus het onderdeel - evenwel niet het geval in de eerste fase van de enquêteprocedure waarin het uitsluitend de vraag is of er een onderzoek moet komen naar het beleid en de gang van zaken van de rechtspersoon. Dat een voormalig bestuurder in de eerste fase van de enquêteprocedure een specifiek en concreet nadeel kan verwachten van het onderzoek is niet aannemelijk, aldus het onderdeel. Volgens het onderdeel kan de spoedige behandeling van art. 2:349a lid 1 BW illusoir worden indien teveel partijen in de eerste fase als belanghebbende worden toegelaten.

2.10 M.i. dient voor de vaststelling of iemand belanghebbende is in de enquêteprocedure de concrete betrokkenheid van die persoon te worden beoordeeld in het licht van doel en strekking van het enquêterecht(12).

2.11 De basis van het enquêterecht is het onderzoek naar het beleid en de gang van zaken van een rechtspersoon, met het doel na te gaan of sprake is (geweest) van wanbeleid. Tot de doeleinden van een enquête behoren onder meer de opening van zaken en de vaststelling bij wie de verantwoordelijkheid berust voor mogelijk blijkend wanbeleid, waarbij in de eerste plaats is te denken aan de verantwoordelijkheid van de onderscheiden organen van de rechtspersoon(13).

2.13 Indien vervolgens uit het verslag van de rapporteurs - dat wordt gedeponeerd bij de griffie van het gerechtshof te Amsterdam (art. 2:353 BW) - blijkt van wanbeleid, kan de ondernemingskamer voorziening treffen (art. 2:355 lid 1 BW)(16). Zij kan ook volstaan met de uitspraak dat van wanbeleid is gebleken. Het onderzoek vormt, als gezegd, de basis van het in de wet neergelegde stelsel van het enquêterecht(17).

2.14 Tot degenen die voor wanbeleid verantwoordelijk kunnen worden gehouden behoren ook voormalige bestuurders. Hoewel de vaststelling van die verantwoordelijkheid in het algemeen zal plaatsvinden in de tweede procedure, waarin het treffen van voorziening na gebleken wanbeleid aan de orde komt, kan het oordeel van de ondernemingskamer in de eerste procedure dat is gebleken van "gegronde redenen" om aan een juist beleid te twijfelen er de opmaat voor zijn. Onder "gegronde redenen" om aan een juist beleid te twijfelen moet immers - ik sluit mij daarbij aan bij de visie van Maeijer - worden verstaan: feiten en omstandigheden die tezamen een behoorlijke kans inhouden dat bij nader onderzoek blijkt van onjuist beleid(18). In zekere zin impliceert het gelasten van een onderzoek reeds een vermoeden dat de ondernemingskamer - na afloop van het onderzoek - in de tweede procedure zal verstaan dat van wanbeleid is gebleken.

2.15 Dit betekent dat het voor (rechts)personen van wie in de tweede procedure zou kunnen worden vastgesteld dat zij verantwoordelijk zijn voor wanbeleid, van groot belang kan zijn om reeds in de eerste procedure hun visie te geven op de stellingen van degene die op grond van art. 2:345 BW verzoekt een onderzoek te gelasten.

2.16 De mogelijke vaststelling door de ondernemingskamer dat is gebleken van wanbeleid en dat (voormalige) bestuurders daarvoor verantwoordelijk zijn, kan verstrekkende gevolgen voor hen hebben. Art. 2:354 BW bepaalt voorzover thans van belang dat de ondernemingskamer na kennisneming van het verslag van de onderzoeker(s) op verzoek van de rechtspersoon kan beslissen dat deze de kosten van het onderzoek kan verhalen op een bestuurder of een commissaris of een ander die in dienst van de rechtspersoon is, indien uit het verslag blijkt dat deze verantwoordelijk is voor een onjuist beleid of een onbevredigende gang van zaken van de rechtspersoon(19).

2.19 Onderdeel 2 is gericht tegen rechtsoverweging 2.6 waarin de ondernemingskamer het volgende feit heeft vastgesteld:

"(...) Houdster van alle certificaten is Credit Lyonnais Luxembourg S.A. (hierna ook Credit Lyonnais Luxembourg te noemen)"

2.20 Het onderdeel betoogt dat dit oordeel onbegrijpelijk is. [verzoeker tot cassatie] heeft gesteld dat Credit Lyonnais Management Services S.A., voorheen Fluxinter S.A. houder van alle aandelen is en hij heeft ontkend dat Credit Lyonnais Luxembourg certificaathouder is. Gezien deze ontkenning, waarop [verweerder in cassatie] niet heeft gereageerd, had de ondernemingskamer niet zonder nadere motivering, die ontbreekt, mogen aannemen dat Credit Lyonnais Luxembourg de houdster van alle certificaten is, aldus het onderdeel. Evenzo is volgens het onderdeel onbegrijpelijk de overweging van de ondernemingskamer in rechtsoverweging 3.2 dat [verzoeker tot cassatie] gesteld zou hebben dat [verweerder in cassatie] niet ontvankelijk is omdat niet hij maar Credit Lyonnais Luxembourg is aan te merken als houdster van certificaten van aandelen in de vennootschap.

2.22 Onderdeel 3 komt op de rechtsoverwegingen 3.2 tot en met 3.5 van de beschikking. De ondernemingskamer heeft daarin het volgende overwogen:

"3.2 Door zowel [verzoeker tot cassatie] als MeesPierson Trust is voorts aangevoerd dat [verweerder in cassatie] niet ontvankelijk zou zijn in zijn verzoeken omdat niet hij maar Credit Lyonnais Luxembourg is aan te merken als houder van de certificaten van aandelen in de vennootschap.

3.3 De ondernemingskamer verwerpt dit verweer. Er bestaat geen enkele indicatie - [verzoeker tot cassatie] en MeesPierson Trust hebben daarvan ook geen melding gemaakt - dat het economisch belang bij de certificaten niet bij [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] en wel bij Credit Lyonnais Luxembourg ligt. Er bestaat geen enkele indicatie - [verzoeker tot cassatie] en MeesPierson Trust hebben daarvan ook geen melding gemaakt - dat de aan de certificaten verbonden vennootschapsrechtelijke of andere bevoegdheden niet door [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] en wel door Credit Lyonnais Luxembourg worden en werden uitgeoefend. [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] hebben door hun positie in de Stichting de zeggenschap in de vennootschap ( [naam 1] , A-G) geheel in handen. Zeggenschap is daarentegen door Credit Lyonnais Luxembourg nimmer uitgeoefend. Naar partijen zowel in de stukken hebben gesteld als ter terechtzitting naar voren hebben gebracht is de achtergrond van de huidige situatie dat de certificaten van de aandelen in de vennootschap in formele zin ten name van Credit Lyonnais Luxembourg zijn gesteld (zulks naar aanleiding van en in vervolg op transacties van [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] - die toen tezamen voor gelijke delen het gehele geplaatste kapitaal in SNF S.A. hielden - waarbij zij 30% van het kapitaal in SNF S.A. overdroegen aan die banken, welk pakket vervolgens werd overgedragen aan Credit Lyonnais S.A. en door deze vennootschap op haar beurt - na haar oprichting - aan [naam 1] , waarna certificering volgde) de continuïteit van SNF S.A. - die in verband met te betalen successierechten bij overlijden van een aandeelhouder in gevaar zou kunnen komen - te verzekeren. Gesteld noch gebleken is dat het op enig moment de bedoeling is geweest dat hetzij Credit Lyonnais S.A., hetzij Credit Lyonnais Luxembourg enig economisch belang bij de aandelen in SNF S.A. of bij de - certificaten van de - aandelen in [naam 1] (anders dan wellicht bij wijze van zekerheid vanwege met [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] getroffen financieringsarrangementen) of zeggenschapsrechten in SNF S.A. of in [naam 1] zou krijgen.

3.4 Dit een en ander komt overeen met de stelling van MeesPierson Trust - die verondersteld kan worden inzicht te hebben in de te dezen van belangzijnde rechtsverhoudingen - in haar verweerschrift "dat de Nederlandse structuur met de Stichting en [naam 1] als 30% aandeelhoudster van de Franse vennootschap SNF S.A. ("SNF") destijds om fiscale redenen is ingericht. Met de gekozen structuur beoogden partijen ( [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] ; toevoeging Ondernemingskamer) niet echt een wijziging in hun zeggenschapsverhoudingen ten opzichte van SNF te bewerkstelligen of een doorslaggevende stem aan [naam 1] toe te kennen in voorkomende geschilsituaties tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] ter zake van SNF". Daarmee is voorts in overeenstemming dat tijdens de behandeling ter terechtzitting [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] desgevraagd niet hebben ontkend dat Credit Lyonnais Luxembourg de certificaten van de aandelen in [naam 1] niet voor eigen rekening houdt, maar voor rekening van [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] .

3.5 Voorts geldt het volgende. Blijkens het in het geding gebrachte Contrat Fiduciaire wordt Credit Lyonnais Luxembourg aangemerkt als le Fiduciare en worden [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] aangemerkt als Le(s) Fiduciant(s). In artikel 2 van deze overeenkomst - door partijen ook wel aangeduid als trustovereenkomst - is voorts bepaald dat le Fiduciaire het "actif fiduciaire (détiendra) en son nom mais pour compte du Fiduciant" en dat "le Fiduciaire exercera tous les droits relatifs à la propriété de l'actif fiduciaire, conformément aux instructions données par le Fiduciant". Mede gezien het vorenoverwogene en in aanmerking genomen dat [verzoeker tot cassatie] en MeesPierson Trust hebben volstaan met niet dan in algemene bewoordingen op te merken dat vanwege het niet ondertekend zijn van het in het geding gebrachte Contract Fiduciaire, [verweerder in cassatie] met de overlegging daarvan zijn stellingen onvoldoende van een deugdelijke grondslag heeft voorzien en daartegenover niet hebben gesteld - hetgeen in ieder geval op de weg van [verzoeker tot cassatie] zou hebben gelegen - welke de inhoud is van de rechtsverhouding tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] enerzijds en Credit Lyonnais Luxembourg anderzijds als het niet zou gaan om een rechtsverhouding met een inhoud als door [verweerder in cassatie] gesteld, kan naar het oordeel van de Ondernemingskamer de conclusie geen andere zijn dan dat [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] hebben te gelden als de rechtstreeks en enig economisch rechthebbenden op de certificaten van de aandelen in de vennootschap en dat derhalve [verweerder in cassatie] heeft te gelden als certificaathouder als bedoeld in artikel 2:346 aanhef en onder b BW die bevoegd is tot het doen van een verzoek als in dit geding door hem gedaan. Overigens zou, indien daarvan niet zou moeten worden uitgegaan, trouwens ook niet zijn in te zien op welke grond [verzoeker tot cassatie] in dit geding - overeenkomstig zijn eigen opvatting dienaangaande - als belanghebbende zou kunnen worden aangemerkt."

2.23 Subonderdeel 3a betoogt dat de ondernemingskamer heeft miskend dat zij ambtshalve, maar zeker wanneer een belanghebbende een daartoe strekkend verweer voert, moet onderzoeken of de verzoeker voldoet aan de eisen van art. 2:346 BW en dat, ingevolge het bepaalde in art. 284 lid 1 in verbinding met art. 150 Rv. op de verzoeker de stelplicht en de bewijslast rust, dat hij voldoet aan deze eisen. De ondernemingskamer heeft daarom ten onrechte onderzocht of [verzoeker tot cassatie] aannemelijk heeft gemaakt dat [verweerder in cassatie] niet het economisch belang bij de certificaten had (en daarom geen certificaathouder in de zin van art. 2:346 BW is), terwijl zij had moeten onderzoeken of [verweerder in cassatie] , gezien de gemotiveerde betwisting door [verzoeker tot cassatie] , certificaathouder was in de zin van artikel 2:346 BW, aldus het subonderdeel.

2.25 Subonderdeel 3b (i) klaagt dat het oordeel van de ondernemingskamer dat [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] hebben te gelden als de rechtstreekse en enig economische rechthebbenden op de certificaten in de aandelen in de vennootschap, in het licht van het door [verzoeker tot cassatie] gevoerde verweer onbegrijpelijk is, althans onvoldoende gemotiveerd. Het subonderdeel verwijst onder meer naar de stelling van [verzoeker tot cassatie] in het verweerschrift (nr. 7) dat de overeenkomst waarnaar [verweerder in cassatie] verwijst en op grond waarvan [verweerder in cassatie] stelt economisch gerechtigd te zijn tot de certificaten van aandelen in [naam 1] , hem niet althans ook niet in de verstrekte vorm en inhoud bekend is en dat hij de rechtsgeldigheid van deze overeenkomst betwist.

2.26 Het subonderdeel faalt. De ondernemingskamer heeft het verweer van [verzoeker tot cassatie] dat de overeenkomst waarnaar [verweerder in cassatie] verwijst niet is ondertekend als onvoldoende gemotiveerd verworpen op de grond dat [verzoeker tot cassatie] dit slechts in algemene bewoordingen heeft opgemerkt en zonder te stellen hoe de rechtsverhouding met Credit Lyonnais Luxembourg dan wèl moet worden geduid. Deze motivering is niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd, te meer gezien hetgeen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] blijkens rechtsoverweging 3.3 en 3.4 kennelijk ter zitting omtrent de positie van Credit Lyonnais Luxembourg hebben opgemerkt.

2.27 Subonderdeel 3b (ii) betoogt dat onbegrijpelijk is de overweging van de ondernemingskamer (rov. 3.3, tweede volzin) dat de aan de certificaten verbonden vennootschappelijke of andere bevoegdheden niet door [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] en wel door Credit Lyonnais Luxembourg worden en werden uitgeoefend. [verweerder in cassatie] heeft niet gesteld dat hij (en [verzoeker tot cassatie] ) aan de certificaten verbonden vennootschappelijke of andere bevoegdheden uitoefenen of uitoefenden, aldus het subonderdeel.

2.28 Het is de vraag of de motivering van de beschikking van de ondernemingskamer met vrucht kan worden aangevallen door - zoals het middel hier doet - telkens een of meerdere volzinnen uit een overweging te lichten en te betogen dat die volzin(nen) in het licht van de gedingstukken onbegrijpelijk zijn. Dat miskent m.i. niet alleen dat het oordeel van de ondernemingskamer omtrent de ontvankelijkheid van [verweerder in cassatie] moet worden beschouwd als een samenhangend geheel van drie overwegingen, die elk op zich ook in samenhang en niet als verzameling van losstaande volzinnen moeten worden gezien, maar ook dat de ondernemingskamer vrij is in de waardering van de in het geding gebrachte stukken, zij het dat haar beslissing zodanig moet zijn gemotiveerd dat zij voldoende inzicht geeft in de aan haar ten grondslag liggende gedachtegang(26).

2.29 Uit rechtsoverweging 3.3 als geheel blijkt dat de ondernemingskamer niet heeft geoordeeld dat de aan de certificaten verbonden bevoegdheden door [verzoeker tot cassatie] en [verweerder in cassatie] werden uitgeoefend. In die overweging brengt de ondernemingskamer tot uitdrukking dat zij - in de aldaar beschreven constructie - de zeggenschap in [naam 1] in handen hebben, hetgeen een schakel is in de redenering die de ondernemingskamer tot de conclusie leidt dat [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] hebben te gelden als rechtstreeks en enig economisch belanghebbenden op de certificaten. Het subonderdeel mist aldus feitelijke grondslag en kan niet tot cassatie leiden.

2.30 Subonderdeel 3b (iii) voert aan dat voorzover de ondernemingskamer het oordeel dat [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] hebben te gelden als de rechtstreekse en enige economische rechthebbende op de certificaten in de aandelen in de vennootschap (mede) heeft gebaseerd op de overweging in rechtsoverweging 3.3 vierde, vijfde en laatste volzin, dit oordeel rechtens onjuist, althans zonder nadere motivering onbegrijpelijk is. De vaststelling van de ondernemingskamer dat [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] door hun positie in de Stichting de zeggenschap in de vennootschap geheel in handen hebben, kan, zo al juist, niet bijdragen aan de conclusie dat [verweerder in cassatie] (en [verzoeker tot cassatie] ) economisch rechthebbende op de certificaten zijn, aldus het subonderdeel.

2.32 Subonderdeel 3b (iv) klaagt dat voorts onbegrijpelijk is dat de ondernemingskamer in rechtsoverweging 3.4 overweegt dat dit een en ander overeenkomt met hetgeen MeesPierson Trust in haar verweerschrift heeft gesteld. Het feit dat [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] "niet echt een wijziging in hun zeggenschapsverhoudingen ten opzichte van SNF (beoogde) te bewerkstelligen of een doorslaggevende stem aan [naam 1] toe te kennen in voorkomende geschilsituaties tussen [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] ter zake van SNF" zegt niets over de economische gerechtigheid van [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] tot de certificaten van de aandelen in de vennootschap, aldus het subonderdeel.

2.33 Voorzover het subonderdeel voldoet aan de eisen van art. 426a lid 2 Rv. - het geeft niet aan waarom het, kort gezegd, door [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] beoogde ongewijzigd laten van zeggenschapsverhoudingen niets zegt over de economische gerechtigdheid tot de certificaten - faalt het op dezelfde grond als subonderdeel 3b (ii) en (iii).

2.34 Subonderdeel 3b (v) betoogt dat de overweging in rechtsoverweging 3.5, derde volzin, dat [verzoeker tot cassatie] en MeesPierson Trust hebben volstaan met niet dan in algemene bewoordingen op te merken dat vanwege het niet ondertekend zijn van het in het geding gebrachte Contrat Fiduciaire, [verweerder in cassatie] met de overlegging daarvan zijn stellingen onvoldoende van een deugdelijke grondslag heeft voorzien, onvoldoende begrijpelijk is, gezien het verweer van [verzoeker tot cassatie] , zoals in subonderdeel 3b (i) geciteerd.

2.35 Het subonderdeel faalt op dezelfde grond als subonderdeel 3b (i) en (ii). De ondernemingskamer overweegt hier zelfs met zoveel woorden dat de door het subonderdeel aangevallen overweging in aanmerking moet worden genomen mede gezien het vorenoverwogene. Het niet getekend zijn van het 'Contrat Fiduciair' staat derhalve niet op zichzelf, zodat een oordeel in cassatie over de begrijpelijkheid van die overweging niet los gemaakt kan worden uit het geheel.

2.36 Subonderdeel 3b (vi) klaagt dat onbegrijpelijk is het oordeel van de ondernemingskamer in rechtsoverweging 3.5 dat [verweerder in cassatie] en [verzoeker tot cassatie] hebben te gelden als de rechtstreeks economisch belanghebbende op de certificaten van de aandelen in de vennootschap. Van een rechtstreekse relatie tussen de Stichting en [verweerder in cassatie] is immers geen sprake. De Stichting heeft, aldus de vaststelling van de ondernemingskamer een relatie met Credit Lyonnais Luxembourg , en deze weer - via het Contrat Fiduciaire - met [verweerder in cassatie] , aldus het subonderdeel.

2.37 Het subonderdeel kan niet tot cassatie leiden omdat het feitelijke grondslag mist. De ondernemingskamer heeft niet overwogen - zoals het subonderdeel veronderstelt - dat sprake is van een rechtstreekse relatie tussen [verweerder in cassatie] en de Stichting. Haar oordeel moet blijkens de woorden "hebben te gelden" aldus worden verstaan dat ofschoon Credit Lyonnais Luxembourg zich "tussen" de Stichting en [verweerder in cassatie] bevindt, de facto van een rechtstreekse relatie kan worden gesproken.

2.38 Subonderdeel 3c klaagt dat de ondernemingskamer heeft blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, althans haar oordeel onvoldoende heeft gemotiveerd, door te oordelen dat [verweerder in cassatie] onder de in het subonderdeel aangehaalde omstandigheden heeft te gelden als een certificaathouder in de zin van art. 2:346 BW. De ondernemingskamer heeft - aldus het subonderdeel - miskend dat een persoon die economisch rechthebbende op de certificaten van aandelen in de vennootschap is, alleen dan een certificaathouder in de zin van art. 2:346 BW is indien hij een rechtstreekse contractuele relatie met de aandeelhouder heeft, welke rechtstreekse contractuele relatie in casu ontbreekt, althans dat er sprake moet zijn van een niet te ver verwijderd verband tussen de aandeelhouder en de certificaathouder welk verband in casu ontbreekt, althans zonder nadere motivering niet begrijpelijk is waarom de ondernemingskamer van oordeel is dat die nauwe band bestaat.

2.43 Gezien de achtergrond uit de Wet op het enquêterecht moet bij de vaststelling wie als certificaathouder in de zin van art. 2:346 sub b BW heeft te gelden, de vraag betrokken worden of op grond van deze beschermingsgedachte de economisch rechthebbende op certificaten als verschaffer van risicodragend kapitaal bescherming behoeft ten aanzien van het beleid en de gang van zaken in de vennootschap. Daarbij gaat het niet om een uitbreiding van de kring van bevoegden als bedoeld in art. 2:346 BW, welke uitbreiding in strijd zou zijn met de De Vries Robbé-beschikking, maar om de m.i. minder verstrekkende vraag of - kort gezegd - een economisch rechthebbende op certificaten gelijk kan worden gesteld met de certificaathouder van art. 2:346 sub b BW.

2.46 Onderdeel 4 voert aan dat [verzoeker tot cassatie] het verweer heeft gevoerd dat als de ondernemingskamer een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken van de vennootschap zou gelasten, dat onderzoek beperkt zou moeten worden tot de periode vanaf januari 2002 aangezien [verweerder in cassatie] in de periode daarvoor niet op enige wijze zijn bezwaren kenbaar heeft gemaakt, dan wel de periode vanaf januari 2000, daar de jaarrekeningen 2000 en 2001 vooralsnog niet door de aandeelhoudersvergaderingen zijn goedgekeurd, terwijl de vorige jaarrekeningen wel waren goedgekeurd. In het verweerschrift heeft [verzoeker tot cassatie] - aldus het onderdeel - er op gewezen dat er in de periode 1995-1997 regelmatig beslissingen werden genomen door de aandeelhoudersvergadering van SNF en dat [verweerder in cassatie] met alle beslissingen instemde, hetgeen impliceert dat er toen van een impasse bij SNF en [naam 1] nog geen sprake was. Het onderdeel klaagt dat gezien dit verweer de beslissing van de ondernemingskamer een onderzoek te bevelen over het tijdvak vanaf 22 april 1993, de datum van de oprichting van de vennootschap, onvoldoende gemotiveerd is.

2.47 Het onderdeel faalt. [verweerder in cassatie] heeft verzocht een onderzoek te bevelen naar het beleid en de gang van zaken vanaf 22 april 1993, zijnde de datum van oprichting van [naam 1] , zodat niet alleen de impasse kan worden vastgesteld, maar ook de daaraan voorafgaande vrijwel voortdurende inactiviteit van [naam 1] en het daaruit voortvloeiende gebrek aan inkomsten in de vorm van dividend(38). In het verweerschrift heeft [verzoeker tot cassatie] geconcludeerd tot afwijzing van het verzoek vanaf deze datum. Bij pleidooi heeft [verzoeker tot cassatie] , voorzover het onderzoek zou hebben plaats te vinden, verzocht het te laten verrichten vanaf januari 2002 (nr. 11). De ondernemingskamer heeft dit verweer kennelijk verworpen en het onderzoek vanaf de verzochte datum bevolen. In het licht van de hiervoor onder 1.9 en 1.10 vermelde door de ondernemingskamer vastgestelde feiten en gelet op de uitspraak van de Hoge Raad dat in zaken van rechtspleging als de onderhavige de eis van motivering niet meebrengt dat de rechter uitdrukkelijk van zijn oordeel over elk aangevoerd argument rekenschap moet geven, is dit oordeel niet onvoldoende gemotiveerd(39).

2.48 Onderdeel 5 richt zich tegen rechtsoverweging 3.7. De ondernemingskamer heeft in de rechtsoverweging 3.6 en 3.7 het volgende overwogen:

"Uit de hiervoor in 2.10 vermelde feiten volgt reeds zonder meer dat sprake is van gegronde reden voor twijfel aan een juist beleid van de vennootschap. Er is immers geen enkel uitzicht op enig functioneren van de vennootschap. Zulks wordt door belanghebbenden overigens ook niet betwist. De Ondernemingskamer zal het verzochte onderzoek dan ook bevelen zoals hierna te vermelden. De omstandigheid dat - naar [verzoeker tot cassatie] lijkt te betogen - de impasse in de vennootschap - mede - op conto van verzoeker is te schrijven doet daaraan niet af. Niet althans niet steeds of zonder meer vindt steun in het recht de stelling dat een onderzoek naar het beleid en de gang [van zaken] van een rechtspersoon ten aanzien waarvan zich de situatie voordoet als bedoeld in artikel 2:350 lid 1 BW niet voor toewijzing vatbaar zou zijn omdat degene die het onderzoek verzoekt die situatie - wellicht (mede) - heeft veroorzaakt.

De hiervoor vermelde [...] toestand van de vennootschap levert voorts ruimschoots redenen op voor het treffen van onmiddellijke voorzieningen. Gezien de aard van de ontstane impasse en de structuur van de vennootschap(pelijke organen) zal de Ondernemingskamer het stemrecht op de aandelen in het kapitaal van de vennootschap schorsen en, met terzijdestelling in zoverre van het in de artikelen 14 en 15 van de statuten van de vennootschap bepaalde een bestuurder benoemen, welke bestuurder, in zoverre met terzijdestelling van [het in] de artikelen 11 tot en met 13 van de statuten van de vennootschap bepaalde bevoegd is om besluiten te nemen en de vennootschap te vertegenwoordigen, dit een en ander zonder dat hij daartoe de instemming of goedkeuring van de algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap behoeft."

2.49 Het onderdeel klaagt dat het oordeel van de ondernemingskamer in rechtsoverweging 3.7 getuigt van een onjuiste rechtsopvatting, althans onvoldoende begrijpelijk is geformuleerd. Het effect van de door de ondernemingskamer getroffen onmiddellijke voorziening is dat de door de ondernemingskamer benoemde bestuurder de beslissende stem heeft in de aandeelhoudersvergadering van SNF. Door hetzij met [verweerder in cassatie] , hetzij met [verzoeker tot cassatie] mee te stemmen kan de door de ondernemingskamer benoemde bestuurder een vergaande invloed uitoefenen op het beleid van SNF. De ondernemingskamer heeft volgens het onderdeel miskend dat een voorlopige voorziening als hier aan de orde alleen kan worden getroffen indien dit in verband met de toestand van de vennootschap noodzakelijk is, de voorziening naar haar aard een voorlopige is, bij het treffen van een zodanige voorziening voldoende rekening is gehouden met, en een billijke afweging heeft plaatsgevonden van, de belangen van de betrokken partijen. Uit de beschikking van de ondernemingskamer blijkt niet dat de ondernemingskamer daarmee enige, laat staan voldoende rekening heeft gehouden, aldus het onderdeel.

2.50 Art. 2:349a lid 2 BW bepaalt dat de ondernemingskamer, indien een onmiddellijke voorziening in verband met de toestand van de rechtspersoon of in het belang van het onderzoek is vereist, een zodanige voorziening kan treffen voor de duur van het geding. In zijn beschikking van 9 oktober 2001, NJ 2002, 92 (Skygate) heeft Hoge Raad geoordeeld de ondernemingskamer de vrijheid heeft zodanige voorlopige voorzieningen te treffen als zij in verband met de toestand van de rechtspersoon noodzakelijk acht, ook indien daarbij tijdelijk inbreuk wordt gemaakt op de geldende rechtsverhoudingen binnen de vennootschap, en dat aan het treffen van voorlopige voorzieningen niet zonder meer in de weg behoeft te staan dat deze kunnen leiden tot onomkeerbare gevolgen, mits de voorziening naar haar aard een voorlopige is en bij het treffen van een zodanige voorziening voldoende rekening is gehouden met, en een billijke afweging heeft plaats gevonden van de belangen van betrokken partijen(40).

2.51 Uit deze beschikking van de Hoge Raad volgt m.i. dat het feit dat de benoeming van de bestuurder bij [naam 1] kan leiden tot onomkeerbare gevolgen, niet meebrengt dat die benoeming in strijd komt met art. 2:349a lid 2 BW. Dat deze bestuurder een doorslaggevende stem zou kunnen uitoefenen, wanneer [verzoeker tot cassatie] of [verweerder in cassatie] tot stemming aanleiding geven, betekent niet dat zijn benoeming reeds onomkeerbare gevolgen met zich brengt. Slechts het eventuele gevolg van het handelen van deze bestuurder zou onder omstandigheden onomkeerbaar kunnen zijn. Ik neem evenwel aan dat een door de ondernemingskamer op grond van art. 2:349a lid 2 BW benoemde bestuurder zich ervan bewust is dat hij in het kader van een voorlopige voorziening - met de door de Hoge Raad in voornoemde beschikking daaraan gegeven uitleg - is benoemd. Voorts merk ik op dat volgens de eigen stellingen van [verzoeker tot cassatie] (verweerschrift blz. 17) uit art. 2:8 BW voortvloeit dat [naam 1] zorgvuldigheid moet betrachten met betrekking tot de belangen van haar aandeel- en certificaathouder, ook wanneer het gaat om het gebruik maken van haar stem in SNF. Dit wordt niet anders wanneer [naam 1] wordt bestuurd door de door de ondernemingskamer benoemde bestuurder.

2.53 Onderdeel 6 keert zich tegen rechtsoverweging 3.9 waarin de ondernemingskamer het volgende heeft overwogen:

"De Ondernemingskamer overweegt ten aanzien van de verzochte machtiging - ... - als volgt. Nu het enig activum in de vennootschap wordt gevormd door de aandelen in het kapitaal van SNF S.A. en het onderzoek zich dan ook met name zal dienen te richten op het beleid van de vennootschap als houdster van die aandelen, waaronder begrepen het optreden als aandeelhoudster en het uitbrengen van stemrecht in de algemene vergadering van aandeelhouders van SNF S.A. zal de Ondernemingskamer weliswaar de verzochte machtiging verlenen doch anderzijds bepalen dat zij slechts betrekking heeft op de boeken, bescheiden en andere gegevensdragers van SNF S.A. - zoals notulen van de algemene vergadering van aandeelhouders - en het zich doen tonen van de bezittingen van die vennootschap voor zover zulks nodig is voor het verrichten van het onderzoek naar het beleid zoals hiervoor vermeld. De Ondernemingskamer overweegt in dit verband nog dat de machtiging voor SNF S.A. niet bezwarend kan zijn, zowel gezien de hiervoor weergegeven beperkte omvang van de machtiging als gezien het in artikel 2:351 lid 3 BW bepaalde dat hetgeen de onderzoeker aantreft niet verder bekend zal worden dan de opdracht aan hem meebrengt."

2.54 Het onderdeel klaagt dat de ondernemingskamer ten onrechte de benoemde onderzoeker heeft gemachtigd tot het raadplegen van de boeken, bescheiden en andere gegevendragers en het zich doen tonen van de bezittingen van de vennootschap naar Frans recht SNF. De ondernemingskamer heeft volgens [verzoeker tot cassatie] miskend dat krachtens de duidelijk bewoordingen van art. 2:351 lid 2 BW de machtiging alleen kan worden verleend op verzoek van de onderzoeker en niet door de ondernemingskamer op voorhand. Bovendien heeft de ondernemingskamer miskend dat deze machtiging niet kan worden verleend zonder dat de vennootschap waarop de machtiging betrekking heeft, in casu SNF, is opgeroepen om op het verzoek te worden gehoord, hetgeen - aldus nog steeds het onderdeel - te meer geldt nu SNF een Franse vennootschap is, zodat oproeping van de vennootschap een voorwaarde is voor erkenning van de beschikking van de ondernemingskamer in Frankrijk (art. 34 lid 2 EEX-Vo). Ten slotte heeft de ondernemingskamer miskend dat haar rechtsmacht beperkt is tot Nederland en dat zij niet de bevoegdheid heeft een buiten Nederland gevestigde en kantoorhoudende rechtspersoon te verplichten boeken, bescheiden en andere gegevensdragers door de onderzoeker te laten raadplegen en de bezittingen van die rechtspersoon aan hem te tonen, aldus het onderdeel.

2.56 De tweede klacht van het onderdeel, inhoudende dat de ondernemingskamer SNF over het verlenen van de machtiging had moeten horen, behoeft in verband met het slagen van de eerste klacht, geen bespreking. Hetzelfde geldt voor de derde klacht, dat de ondernemingskamer geen rechtsmacht zou hebben voor het verlenen van de machtiging aan de onderzoeker, behoeft om dezelfde reden thans geen bespreking(45).

3. Ontvankelijkheid cassatieberoep SNF S.A.

3.1 De vraag naar de ontvankelijkheid van SNF kan in het midden blijven nu de eerste klacht van onderdeel 6 van het cassatiemiddel van [verzoeker tot cassatie] slaagt. Wat er van zij of SNF had moeten worden opgeroepen door de ondernemingskamer (zie 2.56 hiervoor), in welk geval zij in cassatie ontvankelijk is(46), thans heeft SNF na vernietiging van de beschikking van de ondernemingskamer voorzover het de machtiging op de voet van art. 2:351 lid 2 BW betreft, geen belang bij haar verweer en het "beroep in cassatie houdende exceptie van onbevoegdheid".

4. Conclusie

De conclusie strekt tot:

1. vernietiging van de beschikking van de ondernemingskamer van 7 augustus 2002 voorzover de daarin benoemde onderzoeker wordt gemachtigd tot het raadplegen van de boeken, bescheiden en andere gegevensdragers en het zich doen tonen van de bezittingen van de vennootschap naar Frans recht SNF S.A., gevestigd te Saint Etienne, Frankrijk;

alsmede

2. vernietiging van de beschikking van de ondernemingskamer van 7 augustus 2002 voorzover bij wege van onmiddellijke voorziening een nader aan te wijzen en aan partijen bekend te maken persoon als bestuurder van de vennootschap wordt benoemd en, voor wat dit punt betreft, terugverwijzing ter verdere behandeling en beslissing

en dientengevolge

3. vernietiging van de beschikking van de ondernemingskamer van 12 augustus 2002.

A-G