Home

Rechtbank Gelderland, 15-11-2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:4583, 251823

Rechtbank Gelderland, 15-11-2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:4583, 251823

Inhoudsindicatie

Vraag of een preferentiebeleid met betrekking tot dieetpreparaten (drinkvoedingen) in zorg(inkoop)contracten voor 2014 tussen zorgverzekeraars en afleveraars onrechtmatig is tegenover patiënten en diëtisten. De voorzieningenrechter overweegt dat een verplichting in de zorgcontracten om in minimaal 75% van de gevallen een door de zorgverzekeraars geselecteerd voorkeursproduct af te leveren, in feite een beperking oplevert of kan opleveren van de aanspraak die verzekerden hebben op verstrekking of vergoeding van dieetpreparaten. Dat komt in strijd met de Zorgverzekeringswet en de daarop gebaseerde regelgeving, die, anders dan ten aanzien van geneesmiddelen, niet voorziet in de mogelijkheid van het voeren van een preferentiebeleid ten aanzien van dieetpreparaten. De vergoedingen die de zorgverzekeraars hebben vastgesteld voor geconcentreerde drinkvoedingen die buiten het preferentiebeleid vallen, met kortingspercentages van 48 tot 56 % op de apotheekinkoopprijs (AIP), zijn zodanig willekeurig jegens de fabrikant, dat alle omstandigheden in aanmerking genomen, waaronder de kans op aanmerkelijke schade voor de fabrikant, onzorgvuldig en onrechtmatig jegens de fabrikant zijn. De voorzieningenrechter verbiedt de zorgverzekeraars aan een aantal onderdelen van de reeds gesloten zorgcontracten verder uitvoering te geven of contracten voor wat betreft die onderdelen af te sluiten. De eis van de fabrikant om de zorgverzekeraars te gebieden bepaalde vergoedingen in de contracten op te nemen, wordt afgewezen. Het staat de zorgverzekeraars in beginsel vrij die vergoedingen te bepalen en met de afleveraars overeen te komen, mits dat niet gebeurt op een wijze die onrechtmatig is jegens de fabrikant.

Uitspraak

vonnis

Team kanton en handelsrecht

Zittingsplaats Arnhem

zaaknummer / rolnummer: C/05/251823 / KG ZA 13-553

Vonnis in kort geding van 15 november 2013

in de zaak van

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

NUTRICIA NEDERLAND B.V.,

gevestigd te Zoetermeer,

eiseres,

hierna te noemen: Nutricia,

advocaten mrs. E.H. Pijnacker Hordijk en E.J. Morée te Amsterdam,

tegen

1. de coöperatie

COÖPERATIE VGZ U.A.,

gevestigd te Arnhem,

2. de naamloze vennootschap

VGZ ZORGVERZEKERAAR N.V.,

gevestigd te Arnhem,

3. de naamloze vennootschap

IZZ ZORGVERZEKERAAR N.V.,

gevestigd te Arnhem,

4. de naamloze vennootschap

IZA ZORGVERZEKERAAR N.V.,

gevestigd te Arnhem,

5. de naamloze vennootschap

N.V. ZORGVERZEKERAAR UMC,

gevestigd te Arnhem,

6. de naamloze vennootschap

N.V. UNIVÉ ZORG

gevestigd te Arnhem,

7. de naamloze vennootschap

ZORGVERZEKERAAR CARES GOUDA N.V.,

gedaagden,

hierna gezamenlijk te noemen: VGZ c.s.,

advocaten mrs. M.F. van der Mersch en C.E. Philips-Santman te Den Haag,

waarin hebben gevorderd zich te mogen voegen aan de zijde van Nutricia,

1. de stichting

STICHTING PATIENTENBELANG VERGOEDING DIEETPREPARATEN,

gevestigd te Rotterdam,

hierna te noemen: SPVD,

2. de vereniging

CROHN EN COLITIS ULCEROSA VERENIGING NEDERLAND,

gevestigd te Woerden,

hierna te noemen: CCUVN,

3. de vereniging

NEDERLANDSE VERENIGING VAN DIËTISTEN,

gevestigd te Amsterdam,

hierna te noemen: NVD

interveniënten

hierna gezamenlijk te noemen: SPVD c.s.

advocaten: mrs. drs. N.U.N Kien en M.L.H. Maas.

1 De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

-

de dagvaarding

-

de brief van 29 oktober 2013 van VGZ c.s.

-

de wijziging van eis

-

de incidentele conclusie tot voeging

-

de pleitnota van Nutricia

-

de pleitnota van SPVD c.s.

-

de pleitnota van VGZ c.s..

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2 De feiten

2.1.

Nutricia is fabrikant van onder andere dieetpreparaten, waaronder drinkvoedingen, bestemd voor (met name) patiënten die het gebruik ervan krijgen voorgeschreven door onder andere diëtisten. De (voorgeschreven) drinkvoedingen worden aan de patiënten geleverd door zogenoemde afleveraars, waaronder apotheken.

2.2.

Op grond van de Zorgverzekeringswet en daarop gebaseerde regelgeving hebben patiënten onder bepaalde voorwaarden recht op verstrekking of vergoeding van dieetpreparaten. In verband hiermee sluiten VGZ c.s. als zorgverzekeraars ter uitvoering

van hun natura verzekeringspolissen (jaarlijks) zogenoemde zorgovereenkomsten met afleveraars van dieetpreparaten. In de zorgovereenkomsten wordt onder andere bepaald welke vergoeding een afleveraar krijgt voor aflevering van een drinkvoeding aan een patiënt/verzekerde.

2.3.

VGZ c.s. zijn voornemens voor 2014 een zogenoemd voorkeursbeleid te hanteren ten aanzien van de verstrekking van drinkvoedingen aan hun verzekerden. In verband hiermee hebben zij drinkvoedingen die in hun visie dezelfde voedingskundige samenstelling hebben en om die reden uitwisselbaar zijn, ingedeeld in een zogenoemde productcategorie.VGZ c.s. hebben op deze wijze de drinkvoedingen in vier productcategorieën ingedeeld. Binnen elk van deze categorieën is vervolgens één met name genoemde drinkvoeding als voorkeursproduct geselecteerd, met de bedoeling dat de afleveraar dit voorkeursproduct in principe aflevert aan een verzekerde van VGZ c.s. die drinkvoeding krijgt voorgeschreven uit de desbetreffende productcategorie.

2.4.

Op basis van een daartoe gehouden aanbestedingsprocedure, waaraan ook Nutricia heeft deelgenomen, hebben VGZ c.s. als voorkeursproduct in elk van de vier genoemde productcategorieën een specifiek drinkvoedingsproduct geselecteerd van Fresenius Kabi Nederland B.V. (hierna: Fresenius Kabi).

2.5.

Deze vier categorieën drinkvoedingen met elk hun eigen specifieke voorkeursproduct van Fresenius Kabi, staan met de niet-geselecteerde voorkeursproducten, waaronder drinkvoedingen van Nutricia, op bijlage 1a bij de zorgovereenkomsten die VGZ c.s. voor 2014 hebben gesloten dan wel nog willen sluiten met een aantal afleveraars van drinkvoedingen. Op die bijlage 1a staan ook de vergoedingen vermeld die VGZ c.s. voor de aflevering van de producten op deze lijst aan de afleveraars betalen.

2.6.

Buiten de drinkvoedingen die zijn ingedeeld in één van de vier categorieën zijn er drinkvoedingen die daarmee in de visie van VGZ c.s. niet (volledig) uitwisselbaar zijn, waaronder geconcentreerde drinkvoedingen van Nutricia onder de naam Nutridrink. Daarvoor geldt niet het hiervoor genoemde voorkeursbeleid. VGZ c.s. hebben voor deze dieetpreparaten op bijlage 1b wel een maximumvergoeding vastgesteld, die gebaseerd is op de AIP minus een korting.

2.7.

In de genoemde zorgovereenkomsten van VGZ c.s. voor 2014 staat onder meer:

Artikel 6 Tarieven

1. Voor de producten die vallen onder het voorkeursbeleid en worden weergegeven op Bijlage 1a ‘Voorkeursbeleid drinkvoeding’ geldt dat de Zorgaanbieder voor de:

a) Geselecteerde Voorkeursproducten: de inkoopprijs conform de G-standaard (uitgegeven door Z-index B.V.) van de betreffende maand waarin het geselecteerde voorkeursproduct is afgeleverd mag declareren bij de Zorgverzekeraar.

b) Niet-geselecteerde producten: de maximale prijs per flesje, exclusief BTW, zoals weergegeven op Bijlage 1a ‘Voorkeursbeleid’ mag declareren bij de Zorgverzekeraar.

2. Voor de overige Dieetpreparaten gelden de declaratiecondities en maximum tarieven zoals weergegeven op Bijlage 1b ‘Declaratiecondities overige Dieetpreparaten’.

(...)

Artikel 7 Aflevergedrag

1. De Zorgaanbieder verstrekt bij voorschriften die vallen binnen één van de vier productcategorieën zoals vermeld op bijlage 1a ‘Voorkeursbeleid’, in minimaal 75 procent van de verstrekkingen de Geselecteerde Voorkeursproducten.’

2.8.

In de begeleidende brief van VGZ c.s. bij de zorgovereenkomst, verstuurd aan de afleveraars, staat onder meer:

‘Hierbij bieden wij u de Zorgovereenkomst Dieetpreparaten 2014 van de Zorgverzekeraars die behoren tot de Coöperatie VGZ U.A. (hierna VGZ) aan, welke bestaat uit:

-

Zorgovereenkomst Dieetpreparaten 2014;

-

Bijlage 1a: Voorkeursbeleid drinkvoeding’

-

Bijlage 1b: Declaratiecondities overige Dieetpreparaten;

(...)

De Zorgovereenkomst Dieetpreparaten 2014 omvat de levering van Dieetpreparaten (...) aan VGZ verzekerden. Met dit aanbod komt de huidige Zorgovereenkomst Dieetpreparaten te vervallen, ongeacht of u de bijgevoegde overeenkomst afsluit.

De zorgovereenkomst Dieetpreparaten 2014 kent een aantal veranderingen ten opzichte van de overeenkomst 2013. In deze brief lichten wij graag de belangrijkste wijzigingen aan u toe.

Voorkeursbeleid Drinkvoeding

In 2014 hanteert VGZ een voorkeursbeleid. Een aantal drinkvoedingen, die dezelfde voedingskundige samenstelling hebben, heeft VGZ ingedeeld in 4 productcategorieën.De drinkvoedingen in deze productcategorieën worden als onderling uitwisselbaar beschouwd.

Per productcategorie heeft VGZ een voorkeursproduct geselecteerd. In tabel 1 treft u de productcategorieën van uitwisselbare drinkvoeding en de door VGZ Geselecteerde Voorkeursproducten per afzonderlijke productcategorie aan. Het complete overzicht met de drinkvoedingen die vallen binnen de productcategorieën 1 t/m 4 is te vinden op Bijlage 1a ‘Voorkeursbeleid’.

(...)

VGZ verwacht dat u voor de 4 productcategorieën het Geselecteerde Voorkeursproduct, zoals weergegeven op tabel 1, aan de verzekerden van de zorgverzekeraar aflevert. Om u daarbij te ondersteunen zal VGZ voorschrijvers van dieetpreparaten informeren om dieetpreparaten voor te schrijven op basis van een algemeen voedingsvoorschrift (merkongebonden). Indien de voorschrijver het dieetpreparaat op merk voorschrijft dient deze te motiveren waarom een expliciet merk geleverd dient te worden. Daarnaast spreekt VGZ met ziekenhuizen af dat er merkongebonden wordt voorgeschreven.

Slechts in uitzonderlijke situaties, indien expliciet een medische motivatie wordt gegeven door de voorschrijver, is het toegestaan om een ander dan het Geselecteerde Voorkeursproduct af te leveren. Dit betekent dus ook dat indien een voorschrift merkgebonden is, maar geen expliciete medische reden is gegeven door de voorschrijver, het Geselecteerde Voorkeursproduct uit de betreffende productcategorie afgeleverd dient te worden. Maximaal 25 procent van de verstrekkingen per productcategorie mag een niet-geselecteerd product zijn. Deze niet-geselecteerde producten kunnen worden afgeleverd tegen de maximale prijs zoals weergegeven op bijlage 1a ‘Voorkeursbeleid’.Voor de levering van de Geselecteerde Voorkeursproducten aan VGZ verzekerden ontvangt u van de fabrikant een afleververgoeding van € 0,30 per flesje. Het complete overzicht van de drinkvoedingen (Geselecteerde Voorkeursproducten en niet-geselecteerde producten) en de bijbehorende declaratiecondities per productcategorie is te vinden op bijlage 1a ‘Voorkeursproducten’.

Aflevering van het voorkeursproduct heeft als voordeel dat deze niet ten laste wordt gebracht van het eigen risico van VGZ verzekerden. VGZ monitort de mate waarin u uitvoering geeft aan het voorkeursbeleid. Deze informatie zal voor VGZ leidend zijn voor de contractering van u als afleveraar van dieetpreparaten in 2015.

Declaratiecondities overige dieetpreparaten

Naast de producten waar een voorkeursbeleid voor geldt zijn er ook dieetpreparaten waarvoor geen voorkeursbeleid geldt. Voor deze overige dieetpreparaten is de keuze voor het product vrij, maar zijn de declaratiecondities en de maximale vergoedingsprijzen weergegeven op Bijlage 1b ‘Declaratiecondities overige dieetpreparaten’.

2.9.

Hieronder volgt een overzicht van (een aantal van) de producten van (onder meer) Nutricia op de genoemde bijlagen 1.a en 1.b, met per product (flesje) de Apotheek Inkoop Prijs (AIP) van die producten in 2012 en in 2013, de vergoedingsprijs van VGZ c.s. in 2013 en de vergoedingsprijs van VGZ c.s. voor 2014. Daarachter staan door Nutricia berekende percentages waarmee de AIP is verminderd gezien de door VGZ c.s. vastgestelde vergoeding voor 2014.

Fabrikant

AIP

1-10-2012

AIP

1-9-2013

Vergoedings-

prijs VGZ c.s. 2013

Vergoedings-

prijs VGZ c.s. 2014

Tov AIP

1-10-2012

en tov AIP

1-9-2013

Lijst 1a

Nutridrink (ND)

Nutricia

€ 1,94

€ 1,94

€ 1,70/ € 1,80

€ 1,00

-48,45%

ND juicestyle

Nutricia

€ 1,94

€ 1,94

€ 1,70/ € 1,80

€ 1,05

-48,88%

ND protein

Nutricia

€ 2,29

€ 2,29

€ 1,88/ € 1,98

€ 1,10

-51,97%

ND multifbre

Nutricia

€ 2,25

€ 2,25

€ 1,70/ € 1,80

€ 1,05

-53,31%

Lijst 1b

ND Compact

Nutricia

€ 2,39

€ 2,39

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,15

-51,88%

ND Compact fibre

Nutricia

€ 2,49

€ 2,49

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,15

-53,82%

ND Compact protein

Nutricia

€ 2,59

€ 2,59

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,15

-55,60%

ND Yoghurt

Nutricia

€ 1,94

€ 1,94

€ 1,70/ € 1,80

€ 1,00

-48,45%

Resource 2.0

Nestle

€ 2,70

€ 2,70

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,84

-31,85%

Resource 2.0 fibre

Nestle

€ 2,79

€ 2,79

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,84

-34,05%

Fresubin 2 kcal

Fresenius

€ 2,50

€ 2,50

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,84

-26,40%

Fresubin 2 kcal fibre

Fresenius

€ 2,50

€ 2,50

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,84

-26,40%

Ensure twocal

Abbott

€ 2,76

€ 2,76

€ 2,20/ € 2,30

€ 1,84

-33,33%

2.10. In ‘Standpunten 2013 Beoordeling modelovereenkomsten en reglementen’ van de Nederlandse Zorgautoriteit (Nza) van juli 2013 met betrekking tot zorgverzekeringen, staat onder meer:

5.5.10 Dieetpreparaten

Het op voorhand door een zorgverzekeraar aanwijzen van bepaalde dieetpreparaten (een soort voorkeurslijst) beperkt de aanspraak van verzekerden op dieetpreparaten. Het is de zorgverzekeraar op grond van de Zvw wel toegestaan geneesmiddelen aan te wijzen uit het geneesmiddelenpakket dat de minister heeft aangewezen. Het is aan de verzekeraar niet toegestaan slechts bepaalde dieetpreparaten te vergoeden. De zorgverzekeraar kan in het individuele geval de doelmatigheid toetsen op grond van artikel 2.1 lid 3 Bz. Op grond van dit artikel heeft de verzekerde slechts recht op een vorm van zorg of een dienst voor zover hij daarop naar inhoud en omvang redelijkerwijs is aangewezen.’

2.11.

Blijkens art. 2 van haar statuten van 16 november 2004, stelt SPVD zich, zonder winstoogmerk, ten doel het behartigen van belangen van patiënten, onder meer door het ondersteunen van juridische bijstand aan patiënten die een juridisch inhoudelijk en feitelijk steekhoudend vergoedingsgeschil hebben met de zorgverzekeraar.

2.12.

CCUVN heeft blijkens art. 4 van haar statuten van 10 december 2012 als vereniging ten doel om zonder winstoogmerk werkzaam te zijn in het belang zowel algemeen als individueel van mensen met de ziekte van Crohn, colitus ulcera of andere chronische ontstekingsachtige darmziekten.

2.13.

Blijkens art. 2 van haar statuten van 15 juli 2005 is NVD een beroepsvereniging die zich ten doel stelt de kwaliteit van het beroep van diëtist in al haar facetten te verhogen en het beroepsbeeld te profileren.

3 Het geschil

3.1.

Na wijziging van eis vordert Nutricia, bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad,

Primair

-

a) VGZ c.s. met onmiddellijke ingang te verbieden om de zorgovereenkomst aan te gaan met welke andere afleveraar dan ook, alsmede VGZ c.s. met onmiddellijke ingang te verbieden verdere uitvoering te geven aan eventueel reeds gesloten zorgovereenkomst(en);

-

b) VGZ c.s te verbieden de voor 2014 geldende maximumvergoedingen voor drinkvoedingen van Nutricia vermeld in Bijlage 1b vast te stellen op een bedrag lager dan de maximumvergoedingen die voor 2013 door VGZ c.s. voor die producten zijn vastgesteld, althans op een bedrag lager dan de AIP zoals die voor die producten op het moment van het wijzen van dit vonnis geldt, althans op een ander, door de voorzieningenrechter in goede justitie te bepalen bedrag;

Subsidiair

( c) VGZ c.s. met onmiddellijke ingang te verbieden verdere uitvoering te geven aan de reeds gesloten zorgovereenkomst(en) totdat de bodemrechter in een door Nutricia binnen twee weken na het wijzen van dit vonnis aanhangig te maken bodemprocedure heeft geoordeeld dat het inkoopbeleid zoals vervat in de zorgovereenkomst niet onrechtmatig is;

( d) VGZ c.s. met onmiddellijke ingang te verbieden om de zorgovereenkomst aan te gaan met welke andere afleveraar dan ook totdat de bodemrechter in een door Nutricia binnen twee weken na het wijzen van dit vonnis aanhangig te maken bodemprocedure heeft geoordeeld dat het inkoopbeleid zoals vervat in de zorgovereenkomst niet onrechtmatig is;

Meer subsidiair

( e) VGZ c.s. te veroordelen tot betaling van een voorschot van € 5.000.000,00 op de nader tussen partijen overeen te komen of door de bodemrechter vast te stellen schadevergoeding;

Primair, subsidiair en meer subsidiair

( f) VGZ c.s. te veroordelen tot betaling aan Nutricia van een dwangsom van€ 5.000.000,00 voor iedere overtreding van het overeenkomstig sub (a) t/m (e) gevorderde of een gedeelte daarvan, te vermeerderen met een dwangsom van€ 100.000,00 voor iedere dag of een gedeelte van een dag dat deze overtreding voortduurt;

( g) VGZ c.s. te veroordelen in de kosten van het geding, te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW vanaf veertien dagen na de datum van dit vonnis.

3.2.

VGZ c.s. voeren verweer. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4 De beoordeling

5 De beslissing