Managementreactie bij twee onderzoeken naar belonen in de context van belastingen

In de context van belastingen zijn diverse vormen van belonen mogelijk. Allereerst kan er onderscheid worden gemaakt tussen materieel belonen en immaterieel of symbolisch belonen. Materiële beloningen hebben een directe monetaire waarde voor de ontvanger. Dit omvat financiële beloningen zoals geld, korting of belastingkrediet, maar ook niet-financiële beloningen zoals een vakantie, goederen of een waardebon. Zolang de waarde van niet-financiële beloningen in geld kan worden uitgedrukt, worden ze als materieel beschouwd. Symbolische beloningen hebben daarentegen geen directe monetaire waarde voor de ontvanger, maar worden wel als positief ervaren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een bedankbrief, compliment of publieke erkenning. Daarnaast kan er onderscheid worden gemaakt tussen systematisch en probabilistisch belonen. Bij systematisch belonen worden beloningen consequent uitgedeeld aan iedereen die het gewenste gedrag vertoont, bijvoorbeeld wanneer bij controle van iemands belastingaangifte blijkt dat aan alle verplichtingen is voldaan. Bij probabilistisch belonen worden beloningen daarentegen niet consequent uitgedeeld aan alle personen die het gewenste gedrag vertonen, maar op basis van kans.

Literatuurstudie Het beeld dat naar voren komt uit deze studies is dat systematisch materieel belonen de belastingcompliance kan bevorderen. De vorm van de systematische materiële beloning lijkt hierbij een bepalende factor te zijn. Omdat het gaat om laboratoriumstudies, is moeilijk te voorspellen hoe de resultaten van deze studies zich vertalen naar de praktijk. Het onderzoek naar probabilistisch materieel belonen heeft, in tegenstelling tot systematisch materieel belonen, voornamelijk plaatsgevonden in de praktijk.
De resultaten van deze veldstudies laten een eenduidig beeld zien: probabilistisch materieel belonen bevordert de belastingcompliance niet of nauwelijks en kan zelfs de effectiviteit van andere interventies ondermijnen. Er is uiteenlopend onderzoek gedaan naar symbolisch belonen, zowel in het veld als in het laboratorium. De laboratoriumstudies laten zien dat puur symbolisch belonen de belastingcompliance niet of nauwelijks bevordert. Veldstudies vinden echter wel bewijs voor de effectiviteit van symbolisch belonen

Experimenteel onderzoek Het doel van het experiment was om te onderzoeken of typen beloningen die kansrijk leken op basis van het literatuuronderzoek een positief effect kunnen hebben op belastingcompliance. Uit de resultaten bleek dat zowel de onderzochte materiele als symbolische beloning geen effect had op de belastingcompliance. De beloningen hadden ook geen effect op het vertrouwen in de belastingautoriteit en op de belastingmoraal. Wel werd een sterke positieve relatie tussen de belastingmoraal en belastingcompliance gevonden.
Op basis van de opgedane inzichten uit dit experiment en de literatuurstudie zal worden bepaald of en welk vervolgonderzoek zinvol is.

Bron: MvF 08-07-2024 - Managementreactie bij 2 onderzoeken naar belonen in de context van belastingen