Onderzoek legitieme portie in het erfrecht

De legitieme portie is het deel van een erfenis waarop een kind altijd recht heeft, ook als het is onterfd. De discussie over afschaffing is al jarenlang gaande en raakt aan principiële overtuigingen over vrijheid van testamenteren versus familierecht. Voorstanders zien het recht van kinderen als een bescherming van de familieband, terwijl tegenstanders vinden dat de erflater volledige zeggenschap moet hebben over zijn nalatenschap.

Meerderheid voor behoud legitieme portie Het WODC-onderzoek bestond uit vier delen: een juridische analyse, een rechtsvergelijking met België, Frankrijk en Duitsland, een kwantitatief maatschappelijk onderzoek (enquête onder Nederlanders), en een kwalitatief onderzoek met focusgroepen en interviews. Resultaat: 40% van de Nederlanders is in alle gevallen vóór het behoud van de legitieme portie, 19% is altijd tegen en 40% is in sommige gevallen voor, in andere tegen. Een meerderheid is daardoor vóór behoud in algemene zin; in specifieke situaties verschilt het beeld wel. Ook in omringende landen is het maatschappelijk draagvlak nog groot en steunt het bestaan van de legitieme portie vaak op het belang van de afstammingsband tussen ouder en kind. Individualisering is geen doorslaggevend argument voor afschaffing, gezien de nog steeds sterke familiebanden.
Uit het kwalitatieve deel blijkt dat onterving door ouders gevoelens van boosheid, kwetsing en conflict tussen kinderen onderling kan veroorzaken. Procedures over legitieme porties zijn emotioneel en juridisch complex, en leiden vaak tot langdurige en belastende geschillen tussen erfgenamen. Het bieden van bescherming aan kinderen versus de vrijheid van ouders blijft een spanningsveld.

Onrechtvaardig De onderzoekers wijzen erop dat afschaffing van de legitieme portie wel tot vereenvoudiging van wetgeving en boedelafwikkeling leidt, en het aantal conflicten omtrent de legitieme portie en inzage in stukken vermindert, maar het zou kinderen ook zonder juridisch verweer laten tegen volledige onterving, wat als onrechtvaardig kan worden ervaren. Ook bestaat de kans dat afschaffing leidt tot nieuwe juridische procedures, bijvoorbeeld over de geldigheid van het testament.
De Kamerbrief sluit af met suggesties van de onderzoekers, waaronder afspraken vooraf over afzien van de legitieme portie, een considerans in het testament bij onterving, betere informatievoorziening voor onterfde kinderen, en voorstellen voor verder onderzoek. De staatssecretaris benadrukt dat de politieke keuze over de toekomst van de legitieme portie aan een volgend kabinet wordt overgelaten.

Bron: Ministerie JenV 18-11-2025, nr. 6881422
Wet: art. 4:63 BW