Intensivering kostenverhaal als alternatief voor planbatenheffing bij gebiedsontwikkeling

Het kabinet streeft ernaar om publieke investeringen die noodzakelijk zijn voor bereikbaarheid en het realiseren van betaalbare huur- en koopwoningen zoveel mogelijk uit de waardestijging van grond te bekostigen. In het Hoofdlijnenakkoord en het Regeerprogramma is daarom voorgesteld om een gemaximeerde planbatenheffing of een vergelijkbaar systeem in te voeren. Uit onderzoek blijkt dat zowel de planbatenheffing als de intensivering van het bestaande kostenverhaal voor- en nadelen kennen. De minister prefereert, onder voorwaarden, het systeem van intensivering en uitbreiding van het kostenverhaal, omdat er geen extra instrument wordt geïntroduceerd en het systeem aansluit bij de bestaande praktijk.

Planbatenheffing en alternatieven Een planbatenheffing kan aanvullend op het bestaande instrument kostenverhaal worden ingezet wanneer de juridische functie van grond wijzigt en hierdoor de waarde stijgt. Het restant van de waardestijging na aftrek van kosten kan dan worden afgeroomd via een gemaximeerde heffing. Dit instrument is vooral effectief bij buitenstedelijke ontwikkelingen met hoge waardestijging en lage publieke kosten. Nadelen zijn de beperkte toepassingsmogelijkheden, extra administratieve lasten, en het feit dat opbrengsten onder het budgetrecht van de gemeenteraad vallen, waardoor besteding aan de beoogde doelen niet gegarandeerd is. Bovendien is een planbatenheffing geen snelle oplossing: substantiële effecten zijn pas op de lange termijn te verwachten.

Intensivering kostenverhaal als voorkeursvariant De minister stelt voor het bestaande instrument kostenverhaal te intensiveren en uit te breiden. Dit systeem sluit beter aan bij de huidige regelgeving en waarborgt dat opbrengsten direct aan publieke investeringen worden besteed. Een belangrijke randvoorwaarde is de aanpassing van de waarderingsgrondslag van de inbrengwaarde naar de gebruikswaarde, waarmee de financiële ruimte voor kostenverhaal wordt vergroot. Ook deze maatregel vereist een overgangsregeling, waardoor de effecten pas op langere termijn zichtbaar zullen zijn.
Minister Keijzer werkt het voorstel voor intensivering van het kostenverhaal verder uit en start een wetgevingstraject voor aanpassing van de waarderingsgrondslag.

Bron: TK 20-06-2025, nr. 2025-000039297